Dit is hoe u uw intellectuele eigendom beschermt | Deel 2 | Octrooien: Zo worden uitvindingen beschermd

Dit tweede artikel van de serie 'Dit is hoe u uw intellectuele eigendom beschermt' gaat in op octrooien en hoe uitvindingen worden beschermd.

Uitvindingen
Het octrooirecht gaat over de juridische bescherming van uitvindingen. Traditioneel wordt bij uitvinding vaak gedacht aan technische zaken, zoals de lamp, de verbrandingsmotor, de computer, het vliegtuig, zonnepanelen, of de 3D-printer.

Maar heel veel verschillende zaken kunnen een uitvinding zijn. Zo worden ook alledaagse zaken aangemerkt als uitvinding in de zin van de Rijksoctrooiwet 1995 en het Europese Octrooiverdrag. Denk bijvoorbeeld aan de kaasschaaf, aspirine, de fiets of het nummerbord. Het begrip uitvinding kan betrekking hebben op een eindproduct, maar ook op een werkwijze, bijvoorbeeld een manier om contactloos te betalen of het bedrijven van verticale landbouw, of op een “stof”, zoals geneesmiddelen, shampoo en tandpasta.

Wat is een octrooi?
Een octrooi, ook wel patent genoemd, is een exclusief eigendomsrecht op een uitvinding van een technisch product of proces. Na het verkrijgen van een octrooi op een uitvinding mag geen ander dan de rechthebbende de uitvinding maken, gebruiken, doorverkopen, verhuren, afleveren, aanbieden, invoeren of in voorraad hebben.

Het octrooistelsel is bedoeld om het doen van uitvindingen te stimuleren. Uitvinders kunnen er belang bij hebben om hun uitvinding te beschermen zodat zij de mogelijkheid hebben hun investering terug te verdienen. Daarnaast kunnen anderen in het octrooiregister onderzoeken of hun idee al is uitgevonden.

In Nederland wordt het octrooirecht geregeld in de Rijksoctrooiwet 1995. Het Europese Octrooiverdrag regelt de Europese octrooiaanvragen. De in het verdrag genoemde vereisten komen inhoudelijk grotendeels overeen met de vereisten die de wet stelt aan Nederlandse octrooien.

Een octrooi wordt verleend voor uitvindingen op alle terreinen van de technologie indien:

1. de uitvinding nieuw is;

dat houdt in dat de uitvinding vóór de datum van de octrooiaanvraag niet openbaar toegankelijk is gemaakt door een schriftelijke of mondelinge beschrijving, door toepassing of op enige andere wijze. Ook mag er niet al een eerdere octrooiaanvraag zijn gedaan.

2. op uitvinderswerkzaamheid berusten;

de uitvinding moet inventief zijn. In de rechtspraak wordt daarvoor het criterium gehanteerd "of in aanmerking genomen de stand van de techniek, de oplossing van het probleem waarvoor de uitvinder was gesteld voor de vakman op de aanvraagdatum niet voor de hand lag. Daarbij moet worden uitgegaan van de normale (gemiddelde) vakman op het technisch gebied waarop ook het octrooi of de aanvrage zich bevindt".

3. de uitvinding moet toegepast kunnen worden op het gebied van nijverheid, dan wel industrieel toepasbaar zijn;

de uitvinding moet op basis van de in de aanvraag voor octrooi opgenomen informatie door de vakman kunnen worden toegepast. Een uitvinding die alleen maar kan worden toegepast met kennis die pas voorhanden was na de datum waarop het octrooi wordt aangevraagd of met materiaal dat pas na de aanvraagdatum kan worden gefabriceerd, levert geen geldig octrooi op.

Octrooi aanvragen
Octrooien kunnen worden aangevraagd bij het Octrooicentrum Nederland (OCNL). Voor de octrooiaanvraag dienen de technologische aspecten van de uitvinding tot in detail beschreven te worden in een octrooischrift. Het is aan te bevelen om een octrooischrift op te laten stellen door octrooigemachtigden. Dat zijn technici met octrooirechtelijke kennis.

Binnen dertien maanden na de indieningsdatum moet de aanvrager, op straffe van verval van de aanvraag, verzoeken om een onderzoek naar de stand van de techniek (nieuwheidsonderzoek). Het resultaat van het onderzoek wordt na ongeveer negen maanden aan de aanvrager medegedeeld in de vorm van een opinie. De uitkomst van het onderzoek en de op grond daarvan gegeven opinie zijn formeel echter niet van belang voor de octrooiverlening. De aanvrager kan op basis van de bevindingen besluiten om de aanvraag in te trekken of te wijzigen (mits de wijziging binnen het kader van de oorspronkelijke aanvraag blijft).

Ongeacht de uitkomst van het nieuwheidsonderzoek wordt de octrooiaanvraag achttien maanden na indiening gepubliceerd en opgenomen in de octrooidatabases die via internet gratis te raadplegen zijn.

De geldigheidsduur van het Nederlands en het Europees octrooi is maximaal 20 jaar vanaf de dag waarop de aanvrage werd ingediend. Om het octrooi geldig te houden moeten er jaarlijks instandhoudingtaksen worden betaald. Wanneer de octrooiduur is afgelopen of als er geen octrooi verleend wordt, staat het eenieder vrij de uitvinding toe te passen.

Europees Octrooiverdrag
Sinds 1973 maakt het Europees Octrooiverdrag het mogelijk om met één centrale aanvraag bij het Europees Octrooibureau (EOB), ook wel bekend als de European Patent Office, een octrooi te verkrijgen in meerdere verdragslanden.

In de aanvraag wordt vermeld voor welke landen octrooi wordt aangevraagd. Vervolgens vindt een toetsing aan de formele vereisten plaats, een nieuwheidsonderzoek, openbaarmaking, en beslissing door de EOB.

Gemiddeld is met deze procedure een periode van drie tot vier jaar gemoeid. Anders dan bij de nationale octrooiaanvraag, kunnen bij een Europese octrooiaanvraag derden oppositie instellen binnen negen maanden na de publicatie van de verlening. Slaagt de oppositie, dan wordt het octrooi met terugwerkende kracht herroepen. Daarna volgt eventueel nog een beroepsprocedure.

Nadat het octrooi is verleend dient dit nog geldig te worden verklaard in elke lidstaat waar bescherming wordt verzocht. Het huidige Europese octrooistelsel brengt zeer hoge kosten met zich mee en is ingewikkeld, omdat elke lidstaat een vertaling van het Europees octrooi in de officiële taal van die lidstaat vergt.

Unitair octrooi
Al vanaf 1975 wordt gewerkt aan een EU-octrooi, hetgeen heeft geleid tot een zogenoemd unitair octrooi met een Unified Patent Court (UPC). Daarmee wordt het materiële octrooirecht voor het gebied van de EU (op basis van 2 EU-Verordeningen) geüniformeerd en ontstaat één enkel supranationaal octrooirecht met een uniforme EU-octrooirechtspraak.

Per 1 juni 2023 zal het Europese octrooistelsel dan eindelijk worden vernieuwd met de introductie van het unitair octrooi en de oprichting van de UPC.

Het unitair octrooi biedt de mogelijkheid om via één registratie een unitair octrooi te verkrijgen voor 17 aangesloten Europese landen.[1] Als gevolg van het unitair octrooi en de UPC zijn nationale geldigheidskeuringen en de daaraan verbonden administratieve verplichtingen en vertaaleisen niet langer nodig.

Via de UPC kan bij één instantie een uitspraak worden verkregen ten aanzien van de geldigheid van, of inbreuk op een Europees octrooi die werkt in alle de 17 lidstaten. Dit voorkomt afzonderlijke, parallelle nationale procedures. De UPC, heeft hoofdvestigingen in München en Parijs. In Den Haag komt een lokale divisie in het The Hague Hearing Centre. Bedrijven kunnen rechtszaken over Europese octrooien daar in het Nederlands en Engels voeren.

De kosten van de UPC zijn afhankelijk van het financieel belang van de rechtszaak. Deze kunnen behoorlijk oplopen. De kosten voor een inbreukzaak beginnen bij € 11.000. Kleine ondernemingen (maximaal 50 personen en maximaal € 10 miljoen omzet) krijgen een korting van 40% op de bedragen die de UPC rekent. Toch kan het voor kleine partijen lastig zijn om het gevecht aan te gaan met grote partijen als het financiële belang groot is.

Nadat de UPC in werking treedt, is er voor Europese octrooien een overgangsperiode van minimaal 7 jaar. In deze periode kan de octrooihouder kiezen om al dan niet gebruik te maken van de UPC met het Europese octrooi. Indien ervoor gekozen wordt geen gebruik te maken van de UPC, dan blijven rechtszaken lopen via de nationale rechtbanken. Dit heet ‘opt-out’ bij de UPC. Sinds 1 maart 2023 is het al mogelijk om een ‘opt-out’ door te geven aan de griffie van de UPC. Kiezen voor een “opt-out” is aan te raden wanneer men het octrooi in minder dan vijf landen wil laten gelden.

Mocht u meer willen weten over octrooien, het unitair octrooi of de UPC, schroom dan niet op contact met ons op te nemen.

Over de artikelenreeks: Dit is hoe u uw intellectuele eigendom beschermt
Voor vrijwel iedere onderneming vertegenwoordigen intellectuele eigendommen zoals uitvindingen, merken, modellen en auteursrechten een belangrijke waarde. Om die waarde te beschermen is het van belang dat u de door uw onderneming ontwikkelde intellectuele eigendom zowel nationaal als internationaal goed beschermt om misbruik daarvan te voorkomen.

De artikelenreeks: “Dit is hoe u uw intellectueel eigendom beschermt” beoogt u inzicht te geven in de belangrijkste intellectuele eigendomsrechten, de wijze waarop deze nationaal en internationaal beschermd kunnen worden en de handhaving daarvan. Maandelijks zal er op deze website een nieuwe aflevering verschijnen in onderstaande reeks.

In de negendelige artikelenreeks komen de volgende onderwerpen aan bod:

1. Onderkennen belang intellectuele eigendom
2. Octrooien
3. Merken
4. Tekeningen en modellen
5. Auteursrecht
6. Handels- en domeinnamen
7. Kwekersrecht
8. Overdracht en licentiering intellectuele eigendom
9. Handhaving intellectuele eigendom

--------------------------------------------------

[1] Dat zijn: België, Bulgarije, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Portugal, Slovenië en Zweden.