Sancties - Wat nu?

De sancties in verband met Rusland worden steeds uitgebreider. Hoe kan een onderneming zorgen dat haar business niet door sancties wordt geraakt? En hoe kijken rechters naar de naleving van die sancties? Deze bijdrage geeft u guidance om dit te beoordelen.

Introductie
Sancties tegen Rusland zijn niet meer weg te denken uit de hedendaagse samenleving. Vrijwel dagelijks verschijnt er wel iets over in het nieuws. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne is het dan ook voor veel bedrijven relevant om na te gaan of producten of dienstverlening worden geraakt door sancties. Door een veelvoud aan sanctionerende partijen, de verscheidenheid aan gesanctioneerde personen, bedrijven, goederen en diensten en het veranderlijke karakter van de sancties kan een goed geïnformeerde jurist het verschil maken om de raad van bestuur hierover te adviseren. Twee recente uitspraken geven handvatten.

Over sancties
Een sanctie kan worden gezien als een politieke of economische beperkende maatregel die in beginsel door regeringen of internationale organisaties wordt uitgevaardigd om bijvoorbeeld een land of persoon tot verandering van (politieke) koers of gedrag te dwingen.

De Nederlandse regering maakt de overtreding van internationale sancties als wapenembargo’s, reisbeperkingen en het leveren van bepaalde goederen of diensten strafbaar in een zogenaamde sanctieregeling¹. In een dergelijke sanctieregeling staat dat het verboden is om internationale sancties te overtreden.

Waar vind ik deze sancties?
In Nederland zijn de sancties tegen Rusland vastgelegd in de direct doorwerkende Europese Sanctieverordening². Voor de laatste ontwikkelingen bieden de Rijksoverheid³ en de Europese Unie⁴ op hun websites duidelijkheid over de van toepassing zijnde sancties en welke goederen, diensten en personen geraakt worden alsmede de doelmatigheid daarvan. Verder kunnen ook sancties van onder andere de Verenigde Naties, de Verenigde Staten (VS) en het Verenigd Koninkrijk (VK) een directe of indirecte impact hebben op de bedrijfsvoering. Met name in geval van internationale handel of het verlenen van diensten aan internationale klanten zullen dergelijke sancties in ogenschouw gehouden moeten worden. Een voorbeeld van hoe sancties opgelegd door het VK van toepassing kunnen zijn blijkt uit de tweede uitspraak hieronder.

Screening en sanctielijsten
Iedere onderneming dient te voldoen aan en mag niet handelen in strijd met de Sanctiewet 1977. Daarom zal iedere onderneming haar wederpartijen en klanten moeten screenen, ongeacht de sector waarin het bedrijf actief is. Die screening moet worden gedaan op basis van op dat moment bestaande sanctielijsten. Dit kan eenmalig handmatig worden gedaan wanneer er bijvoorbeeld een overeenkomst met een wederpartij wordt aangegaan, maar er zijn ook dienstverleners die doorlopend screenen zodat wordt voorkomen dat er zaken worden gedaan met klanten, leveranciers of andere belanghebbenden die op een sanctielijst terechtkomen.

Omzeilen van sancties
Verder is het van belang te controleren dat er niet wordt meegewerkt aan het bewust en opzettelijk deelnemen aan activiteiten die tot doel of tot gevolg hebben de verbodsbepalingen van de Europese Sanctieverordening te omzeilen. De Europese Commissie zei hier onlangs over: "(…) it is prohibited for EU parent companies to use their Russian subsidiaries to circumvent the obligations that apply to the EU parent, for instance by delegating to them decisions which run counter the sanctions, or by approving such decisions by the Russian subsidiary”.

Gerechtelijke uitspraken
Er zijn twee uitspraken die wij graag zeer beknopt bespreken omdat deze handvatten of stof tot nadenken kunnen geven voor het naleven van de sancties.

ECLI:NL:RBAMS:2022:3141⁵ – Russisch LNG project

Een Russische groepsvennootschap van Boskalis (hierna Boskalis) werkte aan de ontwikkeling van een liquid natural gas (LNG) terminal project in Rusland. Door de EU aan Rusland opgelegde sancties kon Boskalis als opdrachtnemer haar werk aan het project niet langer voortzetten, omdat de werkzaamheden van Boskalis onder die sancties vallen. De in Nederland gevestigde opdrachtgever: ‘’Saren’’ is van mening dat de betreffende sancties hier niet van toepassing zijn en vordert dat Boskalis haar werkzaamheden hervat. Boskalis weigert dit. Voor de nakoming van de verplichtingen van Boskalis onder de overeenkomst tussen Boskalis en Saren heeft een Franse bank meerdere bankgaranties gesteld. Nu Boskalis weigert de werkzaamheden te hervatten, vordert Saren betaling onder de gestelde bankgaranties. Boskalis heeft zich tot de voorzieningenrechter gewend om betaling van die bankgaranties door de Franse bank tegen te houden.

Die betreffende werkzaamheden van Boskalis omvatten onder andere het gebruiken en verlenen van diensten in verband met vaartuigen (bijv. baggerschepen) die werden gebruikt voor het LNG-terminal project. Daarnaast werden er ook goederen, technologie en/of diensten voor de Russische energiesector en voor het vloeibaar maken van aardgas geleverd. De voorzieningenrechter oordeelt dat deze werkzaamheden onder de Europese Sanctieverordening verboden zijn en hanteert daarbij een ruime uitleg van de reikwijdte van de werkzaamheden.

Interessant is dat de Europese Sanctieverordening op twee manieren van toepassing is op de Russische Boskalis vennootschap:

1. op grond van artikel 12, het verbod op het omzeilen van sancties (zie hierboven); en
2. omdat de enig bestuurder van Boskalis in Rusland een Nederlander is, die volgens een FAQ van de Europese Commissie als ingezetene van de EU persoonlijk gebonden is aan de EU sancties en persoonlijk aansprakelijk kan worden gehouden voor handelen in strijd met die sancties.

ECLI:NL:RBAMS:2022:2307⁶ - UBO op non-EU sanctielijst

Een notaris heeft geweigerd medewerking te verlenen aan een transactie die tot doel heeft de banden tussen een scheepswerf en haar Russische ultimate beneficial owner (UBO) te verbreken. De notaris betoogt ervoor beducht te zijn medewerking te verlenen aan transacties die potentieel bijdragen aan het ontwijken van maatregelen en sancties die door de EU-sanctielijsten beogen te worden nageleefd. De UBO staat niet op de EU sanctielijst, maar wel op de Britse- en Australische lijst en de reële mogelijkheid bestaat dat de UBO binnenkort op de EU sanctielijst wordt gezet. De voorzieningenrechter bevestigt dat de notaris haar medewerking onder de onderhavige omstandigheden mocht weigeren.

Conclusie
Door de vele, verschillende en alsmaar veranderende sancties is het belangrijk goed bij te houden of de business wordt geraakt. Iedere onderneming dient zich aan de Europese sanctieverordening te houden. Gelet op de jurisprudentie wordt de reikwijdte van werkzaamheden die vallen onder sancties door rechters ruim uitgelegd. Daarom is het belangrijk voor een onderneming om de screening goed in te richten. Heeft u vragen over sancties, of loopt uw bedrijf tegen sancties aan, neem dan contact op met Martijn van der Vliet, Paul van de Ven of een van onze andere specialisten.

----------------------------------------------------------------------------------

¹ In Nederland is dit vastgelegd in de Sanctiewet 1977.

² Verordening (EU) nr. 833/2014 van de Raad van 31 juli 2014 betreffende beperkende maatregelen naar aanleiding van de acties van Rusland die de situatie in Oekraïne destabiliseren

³ https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/internationale-sancties

⁴ https://www.consilium.europa.eu/nl/policies/sanctions/restrictive-measures-against-russia-over-ukraine/ voor een globaal overzicht en https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=CELEX:02014R0833-20220316&from=EN voor de volledige lijst.

⁵ https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBAMS:2022:3141

⁶ https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:RBAMS:2022:2307