Klagen helpt

De wet schrijft voor dat de koper over een gebrekkige prestatie tijdig moet klagen bij de verkoper, anders kan de koper het recht verspelen zich te beroepen op het gebrek. Dit wordt ook wel de klachtplicht genoemd. De klachtplicht speelt vooral een rol bij de koop van roerende zaken, maar vele andere soorten prestaties vallen ook onder het bereik van de klachtplicht: van de schilderbeurt van een huis tot de betaling van een geldsom, de akte van een notaris en de beleggingsadviezen van een bank. In dit artikel wordt de klachtplicht nader toegelicht.
 
Algemeen  
De klachtplicht is geregeld in de wettelijke bepalingen van artikel 6:89 BW (algemeen) en artikel 7:23 BW (koop). De wet bepaalt dat de koper de verkoper binnen bekwame tijd nadat hij het gebrek ontdekt heeft dan wel redelijkerwijs had behoren te ontdekken, hiervan op de hoogte moet brengen. In geval van een consumentenkoop is de wet wat soepeler. Bij consumentenkoop gaat het namelijk alleen om daadwerkelijke bekendheid met het gebrek. De Hoge Raad heeft dit vorig jaar nog bevestigd in zijn uitspraak van 15 februari 2019 (ECLI:NL:HR:2019:228).
 
Om te kunnen klagen moet sprake zijn van een gebrek of non-conformiteit. Hiervan is sprake als de zaak niet de eigenschappen bezit die de koper op grond van de overeenkomst mocht verwachten. Verwacht mag worden dat de zaak de eigenschappen bezit die nodig zijn voor een normaal gebruik en waarvan de aanwezigheid niet betwijfeld hoeft te worden.
 
De bedoeling van de klachtplicht is te voorkomen dat door stilzitten van de koper de oorzaak van het gebrek niet is te achterhalen voor de verkoper.
 
Aanvang en omvang klachttermijn  
Onderzoekstermijn 
De klachttermijn start met het ontdekken of redelijkerwijs behoren te ontdekken van het gebrek in de prestatie. In het Pouw/Visser arrest maakt de Hoge Raad een onderscheid tussen twee klachttermijnen, namelijk een onderzoekstermijn en een mededelingstermijn. De onderzoekstermijn is de tijd die de koper redelijkerwijs heeft om eventuele gebreken in de gekochte zaak te ontdekken. De lengte van de onderzoekstermijn is afhankelijk van de omstandigheden van het geval. Het onderzoek moet uitgevoerd worden met de voortvarendheid die gelet op de omstandigheden van het geval in redelijkheid van de koper kan worden gevergd. Hierbij kunnen naast het soort producten onder meer de aard en de waarneembaarheid van het gebrek, de wijze waarop dit aan het licht treedt en de deskundigheid van de koper van belang zijn. Op het moment dat de onderzoekstermijn verloopt, gaat de mededelingstermijn lopen. De onderzoekstermijn geldt niet bij consumentenkoop.
 
Mededelingstermijn 
De mededelingstermijn houdt in dat de koper binnen ‘bekwame tijd’ na ontdekking van het gebrek bij de verkoper moet klagen. Bij consumentenkoop is een kennisgeving binnen twee maanden na ontdekking in ieder geval tijdig. Bij niet-consumentenkoop bestaat geen vaste termijn om te klagen. In het Ploum/Smeets II arrest heeft de Hoge Raad geoordeeld dat de klachttermijn vastgesteld moet worden onder afweging van alle betrokken belangen en met inachtneming van alle relevante omstandigheden van het geval. Bij dit alles is in belangrijke mate mede bepalend in hoeverre de belangen van de verkoper al dan niet zijn geschaad. Uit het Van de steeg/Rabobank arrest blijkt dat het vooral van belang is of de verkoper nadeel lijdt door het late tijdstip waarop de koper heeft geklaagd.
 
Zowel in de wet als in de jurisprudentie bestaat geen duidelijk uitgangspunt voor de termijnen waarbinnen de koper altijd tijdig kan klagen. Een dergelijke vaste termijn kan volgens de Hoge Raad niet worden gehanteerd. We zullen het moeten doen met de handvatten die ons in de jurisprudentie worden gegeven, waardoor elke zaak een eigen afweging behoeft.
 
Hierna worden een aantal voorbeelden uit de jurisprudentie genoemd waaruit blijkt of sprake is van binnen bekwame tijd klagen.
 
Klagen binnen bekwame tijd is in ieder geval:

• binnen tien weken klagen over het leveren van een ventilatiesysteem in een andere materiaalsoort dan roestvrijstaal (ECLI:NL:GHARL:2014:9841);
• binnen negen weken klagen over het feit dat een gekocht schip geen stalen, maar een houten dek heeft (ECLI:NL:RBZWB:2013:11286);
• binnen vier maanden klagen over funderingsgebreken van een onroerende zaak (ECLI:NL:RBAMS:2010:BM8471);
• binnen vijf maanden klagen over puin en asbest, aanwezig in een gekocht woonhuis (ECLI:NL:RBARN:2008:BG9235). 

Klagen niet binnen bekwame tijd is:

• na vier maanden klagen over gebreken in gekochte banners en vlaggen (ECLI:NL:RBAMS:2014:6592);
• na zeven maanden klagen over schade aan een auto (ECLI:NL:RBUTR:2010:BM8955);
• na acht maanden klagen over onprofessioneel schilderwerk en betimmering van een jacht (ECLI:NL:GHLEE:2010:BM2252);
• na elf maanden klagen over een ontbrekende bouwvergunning (ECLI:NL:RBARN:2010:BM0008);
• na tien maanden klagen over funderingsschade (ECLI:NL:GHSGR:2010:BL7627);
• na vijftien maanden klagen over de schending van garanties (bij een aandelenkoop), (ECLI:NL:RBUTR:2010:BL3776). 

Goed om te weten is dat partijen contractueel kunnen afwijken van de klachttermijn. Partijen kunnen de klachttermijn zowel verkorten als verlengen. Alleen in geval van consumentenkoop kunnen partijen niet ten nadele van de consument afwijken. Verder zijn er geen vormvereisten voor kennisgeving, maar om bewijsproblemen te voorkomen is een schriftelijke kennisgeving aan te raden. De koper moet namelijk kunnen aantonen dat hij geklaagd heeft.
 
Gevolgen 
De gevolgen van niet-tijdig klagen zijn groot: verval van alle rechten van de koper. Het gaat hier onder meer om nakoming, opschorting, schadevergoeding, ontbinding, dwaling, bedrog en onrechtmatige daad. Aan de klachtplicht ligt immers de gedachte ten grondslag dat de verkoper dient te worden beschermd tegen late en daardoor moeilijk te betwisten klachten.
 
Slot 
Gelet op het voorgaande kan worden geconcludeerd dat een koper niet stil moet afwachten of zijn aankoop wel voldoet aan hetgeen hij op grond van de overeenkomst mag verwachten. Hoe korter de termijn waarbinnen hij ontdekt dat er iets mankeert, hoe kleiner de kans dat er discussie ontstaat over het bestaan van zijn rechten.