Belangrijkste gevolgen van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren

Naar verwachting zal op 1 januari 2020 de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren (“Wnra”) inwerking treden. Met deze wet beoogt de wetgever de rechtspositie van ambtenaren zoveel mogelijk gelijk te trekken met die van werknemers in het bedrijfsleven. De Wnra gaat – op enkele uitzonderingen na – gelden voor iedereen die werkt bij een overheidswerkgever zoals de politie, een ministerie of de rechtspraak. Is uw organisatie al goed voorbereid op de overgang?

In dit artikel beschrijven wij wat de belangrijkste gevolgen zijn van de inwerkingtreding van de Wnra en geven wij enkele aandachtspunten die van belang zijn tijdens de overgang.

1. Arbeidsovereenkomsten
De meest ingrijpende wijziging die de Wnra met zich mee brengt is dat de aanstelling van ambtenaren wordt omgezet in een arbeidsovereenkomst.

Deze overgang zal per de datum waarop de Wnra in werking treedt van rechtswege geschieden. Dit betekent dat de overheidswerkgever en de ambtenaar niets hoeven doen voor deze overgang en de aanstelling van rechtswege wijzigt in een arbeidsovereenkomst. Toch doen overheidswerkgevers er verstandig aan om het zittende personeel een schriftelijke arbeidsovereenkomst voor te leggen. Dit biedt overheidswerkgevers immers de kans om bedingen waarvoor een schriftelijkheidseis geldt met werknemers overeen te komen, zoals een concurrentiebeding. Daarnaast zullen overheidswerkgevers ook met nieuwe ambtenaren bij de indiensttreding een arbeidsovereenkomst sluiten.

2. Arbeidsvoorwaarden
Door de Wnra zullen ambtenaren niet langer onder een rechtspositieregeling (bijvoorbeeld de ARAR of CAR-UWO) vallen, maar zal op ambtenaren (net als voor werknemers in het bedrijfsleven) een cao van toepassing worden.

Van overheidswerkgevers wordt verwacht dat zij cao’s zullen afsluiten om de arbeidsvoorwaarden vast te leggen. Via het Burgerlijk Wetboek, de cao, incorporatiebedingen en de Wet AVVworden deze voorwaarden dan onderdeel gaan uitmaken van de individuele arbeidsovereenkomsten van de ambtenaren. Indien op het moment van inwerkingtreding van de Wnra nog geen cao is afgesloten, zullen de bestaande rechtspositieregelingen worden toegepast alsof het een cao is.

3. Ketenregeling
De termijn waarop een tijdelijke aanstelling automatisch leidt tot een vaste aanstelling (ook wel ketenregeling genoemd) wordt door de Wnra gewijzigd.

Onder de huidige ketenregeling wordt een tijdelijke aanstelling automatisch omgezet in een vaste aanstelling als er meerdere opeenvolgende tijdelijke aanstellingen zijn verleend, bij hetzelfde bevoegd gezag, voor een periode van meer dan 36 maanden. De ketenbepaling geldt dus niet als er één tijdelijke aanstelling voor meer dan 36 maanden is verleend. Op grond van het civiele arbeidsrecht dat de Wnra van toepassing zal zijn, ontstaat automatisch een vast dienstverband als er meerdere opeenvolgende tijdelijke dienstverbanden zijn aangegaan voor een periode van meer dan 24 maanden.

4. Ontslagrecht
Door de inwerkingtreding van de Wnra zal ook het ontslagrecht wijzigen.

Op dit moment kan een overheidswerkgever een ontslagbesluit nemen dat de betreffende ambtenaar vervolgens kan aanvechten door daartegen bezwaar te maken. Vervolgens kan de betreffende ambtenaar in beroep en hoger beroep gaan bij de bestuursrechter. Het aanwenden van deze rechtsmiddelen heeft echter geen schorsende werking. Dit betekent dat het ontslag in stand blijft totdat anders wordt beslist.

Na de inwerkingtreding van de Wnra zal een preventieve ontslagtoets van toepassing zijn. Dit betekent dat een overheidswerkgever in principe toestemming van het Uwv moet krijgen om de arbeidsovereenkomst op te kunnen zeggen of de kantonrechter moet overtuigen dat hij de arbeidsovereenkomst te ontbinden.

5. Transitievergoeding
Door de inwerkingtreding van de Wnra zullen ambtenaren net als werknemers in het bedrijfsleven aanspraak kunnen krijgen op een transitievergoeding bij onvrijwillig ontslag indien de arbeidsovereenkomst wordt beëindigd en zij ten minste twee jaar in dienst zijn geweest. In de huidige situatie maken ambtenaren aanspraak op bovenwettelijke uitkeringen.

6. Ambtenarenwet 2017
De Wnra heeft ook tot gevolg dat enkele wetten moeten worden gewijzigd waaronder de Ambtenarenwet.

De ambtelijke status zal door de Wnra niet verdwijnen. Alle medewerkers in dienst van een overheidswerkgever blijven – net als nu – een ambtenaar. Om het algemeen belang dat de overheid dient te waarborgen zijn er speciale regels voor ambtenaren. Deze regels worden opgenomen in een nieuwe Ambtenarenwet waarin onder meer de geheimhoudingsplicht, het verbod om giften aan te nemen, de plicht andere functies te melden en het afleggen van de eed of de belofte zijn vastgelegd.

7. Aandachtspunten
Als de Wnra op u als overheidsorganisatie van toepassing zal worden, bent u als overheidswerkgever verantwoordelijk voor de overgang naar het civiele arbeidsrecht. Voor een zorgvuldige overgang zijn de volgende aandachtspunten van belang:

• Overweeg of aan de zittende ambtenaren een arbeidsovereenkomst wordt aangeboden of dat de ambtenaren van rechtswege zullen overgaan op het private arbeidsrecht;
• Stel model arbeidsovereenkomsten op voor nieuwe ambtenaren;
• Betrek de ondernemingsraad bij de overgang;
• Stel een personeelshandboek op;
• Informeer uw werknemers over de Wnra;
• Richt uw P&O-systemen in naar het civiele arbeidsrecht; en
• Treedt in onderhandeling over een cao.

Tot slot
Zoals hierboven weergegeven vergt de overgang naar het civiele arbeidsrecht de nodige inspanningen van u als overheidswerkgever. Indien wij daarbij behulpzaam kunnen zijn of indien u naar aanleiding van het bovenstaande vragen heeft dan kunt u contact opnemen met Suzan van de Kam, Sophie Umans of één van onze andere arbeidsrechtspecialisten.