De impact van de Wagevoe

De Wet aanpassing geschillenregeling en verduidelijking ontvankelijkheidseisen enquêteprocedure (Wagevoe, Stb. 2024, 174)
is met ingang van 1 januari 2025 (Stb, 2024, 175) in werking getreden. De Wagevoe introduceert een aantal belangrijke wijzigingen in de geschillenregeling voor aandeelhouders en verduidelijkt daarnaast de voorwaarden voor de toegang tot het enquêterecht voor kapitaalverschaffers en beursvennootschappen. Het doel van de Wagevoe is voornamelijk het efficiënter inrichten van de geschillenregeling en de effectiviteit daarvan.

In dit artikel worden de belangrijke wijzigingen besproken sinds de invoering van de Wagevoe.

De enquêteprocedure en de geschillenregeling
De enquêteprocedure en de geschillenregeling bieden aandeelhouders van Nederlandse vennootschappen een mogelijkheid om conflicten binnen de onderneming te beëindigen. Sinds de invoering van de geschillenregeling in 1989 heeft de rechter de bevoegdheid om aandeelhoudersgeschillen te beslechten door een overdracht van aandelen te bevelen.

Aandeelhouders hebben een aantal mogelijkheden om onderlinge geschillen op te lossen. De Wagevoe brengt hier enkele wijzigingen in aan. Deze wijzigingen worden hierna besproken. Eerst volgt hieronder de verschillende procedurele mogelijkheden voor aandeelhouders:

1. Een aandeelhouder kan worden verplicht zijn aandelen over te dragen aan medeaandeelhouders (de “uitstotingsprocedure”, vastgelegd in artikel 2:336 BW).
2. Medeaandeelhouders kunnen worden gedwongen de aandelen van een specifieke aandeelhouder over te nemen (de “uittredingsprocedure”, vastgelegd in artikel 2:343 BW).
3. Het stemrecht van een vruchtgebruiker of pandhouder van aandelen kan worden overgedragen (zoals vastgelegd in artikel 2:342 BW).
4. De vaststelling van de prijs van aandelen kan plaatsvinden indien overeenstemming bestaat over het uittreden van een aandeelhouder, maar niet over de prijs van de aandelen (de “vriendelijke uittreding”, vastgelegd in artikel 2:343c BW).
5. In het geval van gegronde redenen om aan een juist beleid of juiste gang van zaken te twijfelen binnen een vennootschap kan onder andere door aandeelhouders een onderzoek (enquête) ingesteld worden naar het beleid en de gang van zaken van een rechtspersoon. Bij vaststelling van wanbeleid kan de Ondernemingskamer onmiddellijke voorzieningen treffen zoals schorsing/ontslag of een tijdelijke aanstelling van bestuurders en commissarissen, een tijdelijke overdracht van aandelen of ontbinding van een rechtspersoon (de “enquêteprocedure”, vastgelegd in afdeling 2 boek 2 BW).

Bij de flexibilisering van het BV-recht in 2012 zijn al enkele procedurele verbeteringen doorgevoerd om de doorlooptijd te verkorten, zoals de mogelijkheid om vonnissen uitvoerbaar bij voorraad te verklaren en het treffen van voorlopige voorzieningen. Desondanks blijft kritiek bestaan, wat aanleiding heeft gegeven tot verdere modernisering door de invoering van de Wagevoe.

De wijzigingen in de Wagevoe (geschillenregeling)
Hieronder worden de belangrijkste wijzigingen van de Wagevoe met betrekking tot de geschillenregeling kort toegelicht.

1) Toepassingsbereik
De Wagevoe is niet, zoals de oude geschillenregeling, van toepassing op alle BV’s. Het toepassingsbereik is aangepast naar niet-beursgenoteerde NV’s en BV’s. De geschillenregeling is namelijk bedoeld voor kleinere vennootschappen, waarbij een verkoop niet of lastig is te realiseren.

2) Procedurele wijzigingen

• Als eerste brengt de Wagevoe een belangrijke procedurele wijziging voor de geschillenregeling (uitstoot- en uittredingsprocedure). De procedure verandert van een dagvaardingsprocedure naar een verzoekschriftprocedure. Voorheen verliepen de eerdergenoemde regelingen (i) tot en met (iii) via een dagvaardingsprocedure, terwijl (iv) en (v) al via een verzoekschriftprocedure werden afgehandeld. Met deze aanpassing wordt dit gelijk getrokken om hierdoor de procedure toegankelijker en efficiënter te maken. Dit maakt het ook mogelijk om in dezelfde procedure waar het verzoek tot uitstoting of uittreding wordt behandeld, ook vorderingen die daarmee samenhangen, zoals een vordering tot schadevergoeding, bij verzoekschrift in te stellen. Zo kan het volledige geschil tussen aandeelhouders efficiënt worden beslecht.
• De procedure wordt ingekort tot één feitelijke instantie bij de Ondernemingskamer, met de mogelijkheid van cassatie. Dit moet zorgen voor een verkorting van de doorlooptijd van procedures. Dit is een verschil ten opzichte van de oude geschillenregeling waarbij de zaak in eerste aanleg door de rechtbank werd behandeld en pas in hoger beroep bij de Ondernemingskamer. Ook kunnen op deze wijze deze procedures door de Ondernemingskamer makkelijker worden gevoegd met de enquêteprocedure.

3) Wijziging grond uitstoting
Verder is de grond voor uitstoting verruimd.Niet alleen het gedrag van een persoon als aandeelhouder, maar ook handelingen van deze persoon in een andere hoedanigheid kunnen tot uitstoting leiden, zoals handelingen van een bestuurder of als privépersoon. Het nieuwe toetsingscriterium bepaalt dat het gedrag de vennootschap zodanig moet schaden dat handhaving van de aandeelhouder niet langer redelijk is (artikel 2:336a lid 1 BW).

4) Gelijke toepassing certificaathouders
De Wagevoe legt verder de positie van certificaathouders expliciet vast. De geschillenregeling is nu ook toegankelijk voor certificaathouders van een NV - mits de certificaten met medewerking van de vennootschap zijn uitgegeven - en voor certificaathouders van een BV die statutair vergaderrecht hebben gekregen (artikel 2:343 lid 6 BW).

De wijzigingen in de Wagevoe (enquêterecht)
Onder de Wagevoe worden de ontvankelijkheidseisen voor de enquêteprocedure verduidelijkt. Onder de oude regeling was er een onderscheid tussen beursvennootschappen met een geplaatst kapitaal van onder €22,5 miljoen en vennootschappen met een kapitaal van meer dan €22,5 miljoen. In de praktijk zorgde dit voor veel onduidelijkheid. Vanaf 1 januari 2025 geldt er maar een aparte ontvankelijkheidseis voor de enquêteprocedure: kapitaalverschaffers van beursvennootschappen krijgen toegang als zij 1% van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen of een belang van minimaal €20 miljoen hebben. Iedere aandeelhouder(s) die aan bovengenoemde vereiste voldoet kan een verzoek tot enquête instellen bij de Ondernemingskamer.

Hoe kunnen wij u helpen?
De invoering van de Wagevoe per 1 januari 2025 brengt een aantal belangrijke veranderingen met zich mee voor aandeelhouders van Nederlandse vennootschappen. Mocht u vragen hebben over deze wijzigingen of vragen over hoe ze uw situatie kunnen beïnvloeden, neem dan gerust contact met ons op. Wij staan klaar om uw vragen te beantwoorden.