Pandrecht en vermenging

Een pandrecht op roerende zaken van de schuldenaar geeft een schuldeiser een sterke waarborg. Indien de schuldenaar niet betaalt, geeft het pandrecht de schuldeiser als pandhouder voorrang om zich boven andere schuldeisers zich op de verpande zaak te verhalen. Bovendien kan een pandhouder zich bij een faillissement van zijn schuldenaar als separatist opstellen; hij kan zijn pandrecht uitoefenen alsof er geen faillissement is.

Maar wat gebeurt er met het pandrecht wanneer de verpande zaak vermengd wordt met een niet-verpande zaak? Gaat het pandrecht dan teniet of niet? Van vermenging is sprake indien niet-individualiseerbare zaken, zoals (vloei)stoffen of partijen meel, worden verenigd tot één zaak en niet meer uit elkaar kunnen worden gehaald. Die vraag kwam aan de orde in het faillissement van Zeeland Aluminium Company N.V. (Zalco), een aluminiumproducent.

Op het moment dat Zalco failleerde, bevond zich vloeibaar aluminium in de ovens dat door Zalco verpand was aan Glencore. De Hoge Raad heeft onlangs (ECLI:NL:HR:2015:2192) ten overvloede geoordeeld wat rechtens is wanneer het verpande vloeibare aluminium van Zalco zou zijn vermengd met vloeibaar aluminium van Zalco dat na het faillissement is ontstaan (en niet is verpand).

De Hoge Raad stelt voorop dat de vermengingsregels van artikel 5:15 BW in samenhang met artikel 5:14 BW van belang zijn, ongeacht of de bij de vermenging betrokken zaken aan verschillende eigenaars toebehoren. Wanneer een van de vermengde zaken als hoofdzaak kan worden aangemerkt, komt het pandrecht te vervallen wanneer het rustte op een zaak die door de vermenging bestanddeel wordt, en zal het komen te rusten op de hoofdzaak met inbegrip van de bestanddelen daarvan indien het rustte op de zaak die in het kader van de vermenging als hoofdzaak wordt aangemerkt.

Wanneer niet van een hoofdzaak kan worden gesproken, ontstaat er bij vermenging een nieuwe zaak (artikel 5:14 lid 2 BW). In een dergelijk geval ontstaat van rechtswege een nieuw pandrecht op een aandeel in de nieuwe zaak ten behoeve van degene die het pandrecht op de door vermenging tenietgegane zaak had gevestigd.  Een faillissement van de eigenaar van die zaak maakt dit niet anders, nu het pandrecht van rechtswege ontstaat.