Coronavirus en coronavaccin: antwoorden op werkgeversvragen, deel III

De komst van het coronavaccin roept voor werkgevers een aantal vragen op, die wij hierna zullen behandelen.

Mag een werkgever zijn werknemers verplichten om zich te laten vaccineren?
Het korte antwoord op deze vraag is: nee, dat mag niet. Op basis van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en de Grondwet heeft iedere burger recht op onaantastbaarheid van zijn of haar lichaam. Op dit grondrecht zijn in beginsel uitsluitend uitzonderingen mogelijk indien bij wet voorzien. Een dergelijke wettelijke uitzondering bestaat niet met betrekking tot vaccinatie tegen het coronavirus. In Nederland is het coronavaccin vrijwillig en niet verplicht.
 
Wat kan een werkgever doen als een werknemer weigert zich te laten vaccineren?
Grondrechten hebben zogenoemde ‘verticale’ werking (tussen overheid en burger). Een werknemer kan jegens zijn werkgever alleen een beroep doen op een grondrecht via het beginsel van goed werkgeverschap/goed werknemerschap. Er zal een belangenafweging moeten plaatsvinden, waarbij onder meer wordt gekeken naar de mate waarin gezien de functie de vaccinatieplicht noodzakelijk is en de vraag of met minder vergaande maatregelen hetzelfde resultaat kan worden bereikt. In dit kader zou een werkgever bijvoorbeeld mogelijk consequenties kunnen verbinden aan vaccinatieweigering door werknemers in de zorg die met kwetsbare doelgroepen werken. Als de zorginstelling kan aantonen dat het belang van het waarborgen van de veiligheid van patiënten en cliënten alleen gediend kan worden door vaccinatie en dat vaccinatie bovendien veilig is voor de werknemer en het risico op besmetting in belangrijke mate verlaagt, dan mag de werkgever mogelijk eisen dat werknemers die rechtstreeks in contact komen met patiënten zich laten vaccineren. Weigert een werknemer dit, en is herplaatsing naar een andere functie onmogelijk, dan zou dit kunnen leiden tot ontslag. In een voorkomend geval zal de rechter moeten oordelen of dergelijke maatregelen gerechtvaardigd zijn, met inachtneming van alle omstandigheden van het geval.
 
Los van het voorgaande staat het de werkgever uiteraard vrij (en is het in verband met de zorgplicht van werkgevers zelfs aan te raden) om het onderwerp van vaccineren bespreekbaar te maken op de werkvloer. Werkgevers kunnen werknemers ook verzoeken om zich te laten vaccineren. Het is echter van belang dat werknemers niet onder druk worden gezet: het moet de eigen, vrije keuze van de werknemer blijven om zich al dan niet te laten vaccineren.
 
Mag een werkgever registreren welke werknemers wel of niet gevaccineerd zijn?
Nee, dat mag (nog) niet. De Autoriteit Persoonsgegevens heeft aangegeven dat werkgevers niet mogen registreren of werknemers al dan niet tegen corona gevaccineerd zijn. De vaccinatiestatus van een werknemer valt onder de categorie gezondheidsgegevens. Gezondheidsgegevens zijn naar hun aard gevoelig en worden onder de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) tot bijzondere categorieën van persoonsgegevens gerekend. Het verwerken van zulke gegevens is in beginsel verboden. Een uitzonderingsgrond is van toepassing indien een betrokkene expliciete toestemming voor verwerking van de persoonsgegevens geeft, maar in de verhouding werkgever-werknemer wordt aangenomen dat een werknemer niet volledig vrijelijk toestemming kan geven aan zijn werkgever en gaat deze uitzonderingsgrond daarom niet op.
 
Gezondheidsgegevens mogen ook worden verwerkt als dit noodzakelijk is met het oog op het algemene belang in het kader van de volksgezondheid. Deze uitzondering is echter alleen van toepassing als hiervoor in de wet (op Europees of nationaal niveau) een regel wordt vastgelegd, waarbij de rechten en de vrijheid van de betrokkenen goed worden beschermd. Een specifieke regeling met betrekking tot het verwerken van de vaccinatiestatus door werkgevers is er in Nederland (nog) niet. Mocht er een dergelijke regeling komen, dan kunnen er specifieke groepen worden aangewezen en/of voorwaarden worden verbonden aan de verwerking van de vaccinatiestatus. Vooral vanuit de zorg gaan stemmen op dat van deze uitzonderingsgrond gebruik zou moeten worden gemaakt: het wordt van groot belang geacht dat zorginstellingen kunnen registreren welke welknemers zijn gevaccineerd om de veiligheid van kwetsbare cliënten en patiënten te kunnen waarborgen. Vooralsnog is dit dus echter (nog) niet toegestaan.
 
Staat uw vraag er niet tussen? In deel I en II van deze serie alerts beantwoordden wij al een aantal andere corona-gerelateerde werkgeversvragen. Indien wij behulpzaam kunnen zijn of indien u naar aanleiding van het bovenstaande vragen heeft, dan kunt u contact met ons opnemen.