De General Counsel als business partner in een snel veranderende wereld

De ontwikkelingen in Europese wetgeving volgen elkaar in rap tempo op. Door derden opgelegde kaders kunnen worden opgevat als vervelende hindernissen of als een uitnodiging om op creatieve wijze te komen tot oplossingen en implementaties. De General Counsel is de spil tussen wensen vanuit de business en dit juridische speelveld en kan helpen bij het realiseren van nieuwe kansen.

Ontwikkelingen uit Europa: juridische complexiteit neemt toe
Het economisch verkeer juridificeert steeds verder. Ook de Europese wetgever laat zich hierbij niet onbetuigd. Europese wetgeving beheerst het juridische landschap in toenemende mate en op tal van terreinen. Gedacht kan onder meer worden aan regels over productaansprakelijkheid (nieuwe PLD), duurzaamheidsverslaglegging (CSRD/CSDDD), AI (AI Act), consumentenbescherming (Omnibus II, Right to Repair), privacy (GDPR, Data Act), platformdiensten (Digital Markets Act), cybersecurity (NIS-2, DORA), groene industrie (CRMA, Net-Zero Industry Act), etc. Bedrijven moeten dus goed op de hoogte zijn van ontwikkelingen in de (Europese) wetgeving om te weten wat zij contractueel met hun klanten en toeleveranciers mogen c.q. moeten afspreken, hoe zij hun processen dienen in te richten, op welke wijze hun medewerkers moeten worden opgeleid en op welke wijze zij hun activiteiten mogen c.q. moeten documenteren. Dat geldt te meer omdat markttoezichthouders meer bevoegdheden hebben gekregen en daar in de praktijk ook in toenemende mate gebruik van maken. Ook kan daardoor PR-schade op de loer liggen.

Gevolgen voor het Nederlandse ondernemingsklimaat?
Een welgehoorde opvatting is dat dit complexe web van wet- en regelgeving het ondernemingsklimaat in Nederland inmiddels negatief zou beïnvloeden. Die opvatting leefde bijvoorbeeld bij het Kabinet, dat eind 2022 – in reactie op stemmen uit het bedrijfsleven – een pakket maatregelen presenteerde ter verbetering van het ondernemingsklimaat. Onderdeel daarvan was – naast maatregelen in de fiscale sfeer – dat zou moeten worden bezien “hoe de Nederlandse vertaling van EU-regels zich verhoudt tot vergelijkbaar beleid in andere (Europese) landen en wat het effect hiervan is op onze concurrentiepositie”. Hiermee werd bedoeld dat waar richtlijnen voorzien in een verplichting tot minimumharmonisatie, het Nederlandse recht met het oog op het ondernemingsklimaat niet ‘strenger’ zou moeten zijn voor bedrijven dan het nationale recht van andere lidstaten. Hoe dan ook zullen Nederlandse rechters in juridische procedures het nationale recht zo veel mogelijk richtlijnconform moeten uitleggen. Daarbij helpt het natuurlijk als procespartijen rechters goed kunnen informeren over de inhoud van Europees recht.

De spilfunctie van de General Counsel
Ook binnen bedrijven wordt een grote regeldruk nog weleens als een stremmende factor ervaren. De General Counsel voert in dit verband een ingewikkelde balanceeract uit. Aan de ene kant zal de General Counsel namelijk moeten waarborgen dat (materiële) juridische risico’s tijdig en adequaat worden onderkend en – voor zover nodig – worden geadresseerd. Dat veronderstelt minimaal (1) kennis van de precieze bedrijfsactiviteiten (en dus een General Counsel die voldoende is ‘aangehaakt’), (2) zicht op de daarop toepasselijke wet- en regelgeving of – ten minste – de wetenschap dat het aan een of beide ontbreekt (“To know that we know what we know, and to know that we do not know what we do not know, that is true knowledge” (aan Confucius toegeschreven citaat)) en (3) overredingskracht en een zekere mate van onafhankelijkheid van andere stakeholders. Aan de andere kant verdient in de praktijk natuurlijk niet ieder (theoretisch) risico aandacht van die andere stakeholders, en loopt de General Counsel die op iedere slak zout legt het risico al snel zijn of haar rol als sparringpartner voor de business te verliezen. Het inspelen op (nieuwe) wet- en regelgeving is, met andere woorden, een praktisch-gerichte en geen academische exercitie, waarbij het creëren en instandhouden van draagvlak cruciaal is.

Kansen voor de General Counsel en de juridische afdeling
Of bepaalde( nieuwe) juridische kaders onder aan de streep voor bedrijven negatief uit (moeten) pakken, valt in algemene zin niet te zeggen. Onderzoek van de Harvard Business Review uit 2019 (‘Why Constraints Are Good For Innovation’) laat zien dat kaders onder de juiste voorwaarden juist ook kunnen zorgen voor focus en een omgeving waarin creativiteit meer tot wasdom kan komen, mede omdat een gebrek aan kaders kan leiden tot beslissingen en acties die te veel drijven op intuïtie en het nemen van de weg van de minste weerstand. Muzikanten, schilders en dichters leggen zichzelf doorlopend bewust beperkingen op om hun creatieve output te stimuleren, en ook Google omarmt het principe ‘creativity loves constraints’. Hier liggen dus absoluut kansen voor de hedendaagse General Counsel. Geldende wet- en regelgeving dient daarbij eerst scherp in beeld te zijn gebracht, waarna op basis van een actieplan in samenwerking met andere stakeholders een concrete vertaalslag naar oplossingen en kansen kan worden gemaakt. 

Dit artikel is eerder verschenen op de website van GCN General Counsel Netherlands