Werknemers verplicht tien minuutjes eerder aanwezig laten zijn? Dat kan kwalificeren als betaalde arbeidstijd

Wat is de situatie?
Veel werkgevers vragen hun werknemers om iets eerder dan op het daadwerkelijke aanvangstijdstip van hun dienst aanwezig te zijn. Dit kan ongewenste financiële gevolgen hebben. Op 2 mei 2023 heeft het Gerechtshof Den Haag namelijk geoordeeld dat de verplichting om 10 minuten voor aanvang van de dienst aanwezig te zijn als arbeidstijd wordt aangemerkt en daarom moet worden uitbetaald.
 
De zaak betrof een medewerker van een callcenter die zich volgens de toepasselijke planningsregels 10 minuten voor aanvang van de dienst bij zijn supervisor diende te melden. Dit was volgens de werkgever nodig om op tijd met de dienst te beginnen. De werknemer was gevonden aan de planningsregels op grond van zijn arbeidsovereenkomst. In de planningsregels stond: Om 09.00 uur beginnen betekent dat je exact om 09.00 uur klaar zit om je eerste call aan te nemen danwel te maken. Meld je daarom altijd 10 minuten voor aanvang van je dienst bij je supervisor, dan ben je nooit te laat;
 
Na zijn uitdiensttreding verzocht de werknemer dat deze tijd met terugwerkende kracht zou worden uitbetaald.
 
In eerste aanleg, bij de rechtbank, verweerde het callcenter zich met de stelling dat de 10 minuten niet als arbeid kunnen worden gekwalificeerd en er daarom geen salaris over diende te worden betaald. Tijdens de 10 minuten verrichtte de werknemer namelijk geen productieve arbeid en kon hij rustig koffie halen of bijvoorbeeld naar de wc gaan. Hier ging de rechtbank niet in mee. De rechtbank oordeelde dat de werknemer volgens de planningsregels verplicht was om 10 minuten voor start van de dienst aanwezig te zijn. De eerdere aanwezigheid kwalificeert dan ook als een opdracht waarin de werknemer onder het gezag staat van de werkgever en taken (zoals het opstarten van programma’s) moet uitvoeren. Dit is volgens de rechtbank werktijd die uitbetaald dient te worden. Het callcenter ging in hoger beroep.
 
Het Hof heeft de uitspraak van de rechter in hoger beroep bekrachtigd. In het arrest wordt opgemerkt dat het feit dat de werknemer de resterende tijd kan besteden hoe hij wil, niet uitmaakt voor de kwalificatie als arbeidstijd. Omdat de werknemer aanwezig moet zijn vóór de dienst, is hij namelijk beperkt om de tijd aan eigen zaken te besteden. Het maakt niet uit dat hij in die tijd nog niet productief is.
 
Ons advies
De 10-minutenregel is sinds 2020 al een paar keer beoordeeld als betaalde werktijd. Het lijkt daarbij met name bepalend te zijn of het eerder aanwezig zijn een vrijblijvend advies is zodat werknemers hun dienst op tijd kunnen beginnen, of dat de tijd voor de aanvang van de dienst verplicht is. Hierbij kan meespelen of de regeling is opgenomen in toepasselijke handboeken of in de arbeidsovereenkomst. Verder kan meespelen of de werknemer al dan niet wordt aangesproken indien hij minder dan 10 minuten voor aanvang aanwezig is. Dat de werknemer de 10 minuten zelf kan benutten zal geen verschil maken, aangezien hij door aanwezig te zijn wordt beperkt om de tijd aan eigen zaken te besteden.
 
Ons advies is dan ook om na te gaan of een dergelijke regeling is opgenomen in een bedrijfsreglement, handboek, arbeidsovereenkomst of anderszins. Indien een regeling is opgenomen dan is het belangrijk om na te gaan of dit een vrijblijvend advies is, of dat het kan worden gezien als een verplichting en dit zonodig aan te passen.